چاپ دستی چیست؟

فرض کنید یک طراحی در ذهنتان هست. آن را روی کاغذ می‌کشید. حالا یک طراحی دارید که شاید خیلی زیبا و دوست‌داشتنی باشد ولی یک مشکل دارد: فقط یک نسخه از این طراحی وجود دارد. با خودتان فکر می‌کنید کاش می‌شد چندتا از این طراحی داشت، ولی کماکان اصیل بودن هر نسخه را هم حفظ کرد.

یک جایی در طول تاریخ هنرمندانی تصمیم گرفتند این مشکل را حل کنند. مثلاً آقای مارتین شونگار تصمیم گرفت جای این‌که روی کاغذ طراحی کند، طرح‌هایش را از اول به روش‌هایی روی یک صفحه‌ی مسی کنده‌کاری کند که به آن می‌گفتند «کلیشه». او سپس سطح کلیشه را به جوهر آغشته می‌کرد تا قسمت‌های کنده‌کاری شده پر از جوهر شوند. بعد سطح کلیشه را با کاغذ تمیز می‌کرد. این‌طوری فقط در شکاف‌ها جوهر باقی می‌ماند.

آقای شونگار کلیشه‌ی جوهردار را روی یک میز می‌گذاشت و روی آن یک صفحه کاغذ قرار می‌داد و آن‌ها را از زیر یک غلتک بزرگ و سنگین فلزی رد می‌کرد. فشار غلتک باعث می‌شد جوهرها از شکاف‌ها به کاغذ منتقل شوند و طرح روی کلیشه، روی کاغذ «چاپ» شود.

به این کار در انگلیسی printmaking (چاپ‌سازی) و به فارسی چاپ‌دستی می‌گویند. به آن چاپ‌سازی می‌گویند چون هنرمند چاپ را روی یک کلیشه «می‌سازد». این‌طوری نیست که روی یک کاغذ یا نرم‌افزار آن را طراحی و بعد به کلیشه منتقل کند؛ بلکه از مرحله‌ی اول طرح را روی کلیشه بوجود می‌آورد. به آن چاپ‌دستی می‌گویند چون همه‌ی این مراحل توسط انسان و با دست انجام می‌شود.

چرا چاپ‌دستی؟

از وقتی کار روی یک کلیشه شروع می‌شود تا وقتی چاپ نشده هیچ معلوم نیست نتیجه‌ی کار چیست و هنرمند موقع چاپ همیشه تا حدی غافلگیر می‌شود و این لذت اصلی چاپ دستی است. کار کردن با مواد و ابزارهای بسیار عجیب غریب مثل مس، اسید، غلتک چاپ، هیترو پودرهای مختلف باعث می‌شود هنرمند بتواند کارهایی بکند که با ابزار ساده‌ی طراحی نمی‌شود کرد. این‌ها به کنار در نهایت هنرمند می‌تواند ده‌ها و حتی صدها (ولی به تعدادی محدود و مشخص) نسخه از اثر هنری‌اش بوجود آورد و همه‌ی این نسخه‌ها اصیل هستند و با هم تفاوت‌های ریز ولی قابل توجهی دارند. این‌طوری می‌شود تعداد محدودی از آثار اصیل را ارزان‌تر و قابل‌دسترس‌تر در اختیار مخاطبنیش قرار دهد.

این ویژگی‌ها چیزی بود که آقای شونگار عاشقش بود چون خودش در آلمان زندگی می‌کرد و نسخه‌های چاپی‌اش با قیمت بسیار ارزان‌تر به سراسر اروپا می‌رفت و ایده‌هایش منتشر می‌شد.

پروژه‌ی چاپ دستی من

من سالی یک‌بار به سراغ چاپ‌دستی می‌روم. این‌جا برایتان چندتا از چاپ‌دستی‌هایی که پارسال درست کردم را می‌گذارم. همین الان که دارم این را می‌نویسم در حال کار کردن روی ۲۰ کلیشه چاپ فلزی هستم و ۱۰تایشان تقریبن آماده‌اند و ۱۰تا دیگر قرار است به زودی (تا حدود دو هفته‌ی دیگر) آماده شوند.

وجه مشترک اصلی بین این ۲۰ طرح تکنیک چاپ دستی است و موضوعات مختلفی که به زندگی الانم مربوط می‌شوند را در برمی‌گیرند.

از آن‌جایی که هزینه‌های چاپ‌دستی (کلیشه‌ی مسی، اجاره‌ی کارگاه، کاغذ و …) بسیار زیاد شده تصمیم گرفته‌ام برای این‌که بدون مشکل این پروژه را به پایان برسانم تعداد محدودی از نسخه‌های این ۲۰ طرح را پیش‌فروش کنم. پیش‌فروش به این معنا که شما می‌توانید قبل از این‌که طرح‌ها را ببینید، نسخه‌هایی از آن‌ها را خیلی ارزان‌تر از وقتی‌که آماده شوند بخرید.

چاپ‌ها از نظر قیمت سه دسته‌اند: بعضی از آن‌ها ۷۰ هزار تومان، بعضی‌ها ۹۵ هزار تومان و بعضی‌ها ۱۲۵ هزار تومان خواهند بود. ولی شما قبل از دیدن آن‌ها (یعنی الان) می‌توانید هر نسخه‌ای که دلتان خواست را ۷۰ هزار تومان بخرید ( یعنی به طور متوسط ۳۵ هزار تومان ارزان‌تر.) همچنین می‌توانید ۲۰ نسخه از هر ۲۰ طرح را ۹۰۰ هزار تومان بخرید (یعنی به طور متوسط هر نسخه ۶۰ هزار تومان ارزان‌تر.)

برای این‌که بهتان تقلب برسانم عکس یکی از چاپ‌هایی که تقریبن آماده‌است را از دور برایتان این‌جا می‌گذارم.

اگر مایل به کمک برای تامین مالی پروژه از طریق پیش‌خرید کارها هستید از طریق ایمیل، تلگرام یا اینستاگرام با من تماس بگیرید 🙂

ایمیل: ameenmoazami[at]outlook.com
ایسنتاگرام: @ameenmoazami
تلگرام: @ameenmoazami